Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς παγκοσμιοποίησεως

Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς παγκοσμιοποίησεως
σὲ Οἰκονομία - Κοινωνία - Πολιτισμό.
Θετικὲς - ἀρνητικὲς πλευρές
ὑπὸ Θεοδώρου Ἰ. Παναγοπούλου
Καθηγητοῦ Δημοσίου Δικαίου
Πανεπιστημίου Πειραιῶς

Περίληψη εἰσηγήσεως

Ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ 1990 ὁ ὅρος παγκοσμιοποίηση εὑρίσκεται στὸ ἐπίκεντρό του ἐνδιαφέροντος τῆς διεθνοῦς κοινότητος. Ὡς παγκοσμιοποίηση νοεῖται ἡ διαδικασία ἐντονότερης διασυνδέσεως μεταξὺ τῶν κοινωνιῶν, ὥστε γεγονότα οἰκονομικὰ ἢ πολιτικὰ ποὺ συμβαίνουν σὲ ἕνα μέρος τοῦ κόσμου νὰ ἐπηρεάζουν ἀνθρώπους καὶ κοινωνίες, οἱ ὁποῖες εὑρίσκονται σὲ ἄλλα γεωγραφικὰ πλάτη.

Σὲ ἕνα παγκοσμιοποιημένο κόσμο παρατηροῦμε γεγονότα οἰκονομικά, κοινωνικὰ καὶ πολιτικὰ νὰ συνδέονται ὅλο καὶ στενότερα μεταξύ τους. Ὁ κόσμος εὑρίσκεται πλέον σὲ διαδικασία «συρρικνώσεως». Γιὰ τὴν πραγματοποίηση τῆς παγκοσμιοποιήσεως ἰδιαιτέρα εἶναι ἡ συμβολὴ τοῦ παγκοσμίου ἱστοῦ, τοῦ

ἠλεκτρονικοῦ ταχυδρομείου καὶ ἐμπορίου, ποὺ ἔχουν τονώσει σημαντικὰ τὸν τρόπο ἐπικοινωνίας τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους.

Ἂς ἐπιχειρήσουμε ὅμως νὰ ἀναλύσουμε τὶς ἐπιπτώσεις τῆς νέας αὐτῆς πραγματικότητος σὲ διάφορους τομεῖς τῆς ζωῆς μας:

Πρῶτον στὴν οἰκονομία.

Μὲ τὴν παγκοσμιοποίηση ἐπιχειρήσεις καὶ χρηματογορὲς ἐξαπλώνονται σὲ ὁποιοδήποτε σημεῖο τοῦ πλανήτη. Παρουσιάζεται ὑπέρβαση τῶν ἐθνικῶν οἰκονομιῶν καὶ «ἀποεδαφοποίηση» τῶν ἑταιρειῶν. Ἀλλοῦ εὑρίσκεται ἡ ἕδρα τῆς ἑταιρείας, ἀλλοῦ γίνεται ἡ παραγωγὴ καὶ ἀλλοῦ καταναλώνονται τὰ προϊόντα, τὰ ὁποῖα παράγονται.

Μὲ τὴ νέα αὐτὴ πραγματικότητα οἱ κυβερνήσεις ἀδυνατοῦν πλέον νὰ ἐλέγξουν καὶ αὐτὴν τὴν οἰκονομία τους. Τὸ δυσάρεστο εἶναι ὅτι τὰ ἰσχυρὰ κράτη ἐπιβάλλουν πολλοὺς ἀπὸ τοὺς κανόνες τῆς παγκοσμίου οἰκονομίας καὶ τὰ ἀδύναμα ὑποχρεοῦνται νὰ τοὺς τηροῦν χωρὶς ἄλλη δυνατότητα ἐπιλογῆς. Βιώνουμε δηλαδὴ ἕνα ῥαγδαῖο οἰκονομικὸ μετασχηματισμό, ὁ ὁποῖος τείνει νὰ δημιουργήσει μία νέα πολιτική. Τὰ μικρὰ κράτη ἀδυνατοῦν νὰ ἐλέγξουν τὶς οἰκονομίες τους καὶ νὰ παραμείνουν κλειστὲς οἰκονομικὲς μονάδες.

Στὴ χώρα μας ἡ παγκοσμιοποίηση στὸν τομέα τῆς οἰκονομίας ὁδήγησε σὲ ἐξαγορὲς τῶν μεγαλυτέρων παραδοσιακῶν ἑταιρειῶν ἀπὸ ξένα κεφάλαια καὶ λέγεται ὅτι ὁ ἑλληνικὸς ἐπιχειρηματικὸς χάρτης θὰ ἀλλάξει δραματικὰ στὰ ἑπόμενα χρόνια.

Δεύτερον στὴν κοινωνία.

Τὰ σύγχρονα προβλήματα τοῦ αἰώνα μας ἐξακολουθοῦν νὰ εἶναι ἡ πτώχεια, ἡ πείνα καὶ ἡ συνεχιζόμενη προσβολὴ τοῦ περιβάλλοντος. Ἡ παγκοσμιοποίηση ἰσχυρίζεται ὅτι πρόθεση τῆς εἶναι ἡ ἐξάλειψη τῆς πτωχείας καὶ πείνας καὶ ἡ κατὰ τὸ δυνατὸν ἀποκατάσταση τοῦ περιβάλλοντος. Ἡ καλή της ὅμως πρόθεση τίθεται ἐν ἀμφιβολίᾳ καὶ ἐνδεχομένως συντείνει στὴν ἀνάπτυξη τοῦ τρίτου κόσμου, καθ᾿ ὃ μέτρο τὸ πράττει προωθώντας τὶς χῶρες, ποὺ τὸν συγκροτοῦν στὴν παγκόσμια ἀγορά. Παραλλήλως ἡ πτώχεια ἐπεκτείνεται καὶ σὲ ἀνεπτυγμένα κράτη, ἰδιαίτερα μετὰ τὴν κατάρρευση τοῦ ὑπαρκτοῦ σοσιαλισμοῦ.

Ἕνας ἄλλος τομέας ποὺ ἀφορᾶ τὰ μέλη τῆς κοινωνίας εἶναι τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ ἡ διεύρυνσή τους. Στὶς ἡμέρες μας πολλοὶ εἶναι ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι κάνουν λόγο γιὰ μία νέα θρησκεία, αὐτὴ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων.

Δυστυχῶς παρὰ τὴν ψήφιση τῆς Χάρτας τῶν Θεμελιωδῶν Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου ἀπὸ τὰ κράτη μέλη τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, ἡ Χάρτα δὲν κατέστη δυνατὸν νὰ ἀποκτήσει μέχρι σήμερα νομικὴ ἰσχὺ καταναγκασμοῦ.

Πάντοτε ὅμως ὑφίσταται ἡ ἀνάγκη γιὰ μία ἀντίστοιχη «Διακήρυξη ἀνθρωπίνων Καθηκόντων», γιὰ τὴν καθιέρωση τῆς ὁποίας ἐγένετο ἄκαρπη προσπάθεια.

Τὸ σκηνικὸ τῶν ἀνθρωττίνων δικαιωμάτων καὶ τῆς ἀνάγκης συνεχοῦς διευρύνσεως τοὺς ἄλλαξε αἰφνιδίως μετὰ τὴν 11η Σεπτεμβρίου τοῦ 2001, ὕστερα ἀπὸ τὰ τρομοκρατικὰ χτυπήματα κατὰ τῶν Η.Π.Α. Ἤδη σημειώνεται καὶ σύγκρουση μεταξὺ ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων μὲ ἀπώτερο σκοπὸ τὴν πάταξη τῆς διεθνοῦς τρομοκρατίας.

Ἐπειδὴ τὸ περιβάλλον δὲν ἔχει σύνορα, ἡ δὲ ἀποκατάσταση τοῦ ἀπαιτεῖ ὑψηλὸ κόστος, εἶναι δυνατὸν νὰ ὑποστηριχθεῖ ἀπὸ τὴν παγκοσμιοποίηση, ἐὰν ὑπάρχει πολιτικὴ βούληση γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτό.

Τρίτον στὴν οἰκονομία

Ἀποτελεῖ κοινὸ τόπο ὅτι κάθε κράτος ὑπερηφανεύεται γιὰ τὸν πολιτισμό του, κύριο στοιχεῖο τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ γλώσσα τοῦ κάθε λαοῦ.

Ἡ παγκοσμιοποίηση δὲν ἐξυπηρετεῖται ἀπὸ τὴν ἐθνικὴ γλώσσα. Μέσῳ τοῦ διαδικτύου, τῆς τηλεοράσεως καὶ τῶν χρηματοοικονομικῶν ἱδρυμάτων προβάλλεται ἡ κυριαρχία τῆς ἀγγλικῆς. Ἡ διαφύλαξη ὅμως τῆς ἰδιαίτερης γλωσσικῆς μας παραδόσεως ἀποτελεῖ κίνητρο μὲ σπουδαία σημασία γιὰ τὴν ἐπιβίωσή μας.

Ἐπειδὴ λοιπὸν ἡ γλώσσα εἶναι τὸ σημαντικότερο στοιχεῖο τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητος, ὀφείλουμε νὰ ἐπιδείξουμε ἰδιαίτερη προσοχὴ στὴ διαφύλαξή της, ὥστε ἡ παγκοσμιοποίηση νὰ μή μας παρασύρει στὴν παρακμή της.

Ἡ παγκοσμιοποίηση ἐπιχειρεῖ ὡς ἕνα βαθμὸ τὴν πολιτιστικὴ σύνθεση, τὴν μίξη τῶν πολιτισμῶν καὶ τὴ συνθετικὴ διαμόρφωση ἑνὸς νέου. Γιὰ πολλοὺς τὴν ἐπιβολὴ ἑνὸς νέου τεχνικὰ κατασκευασμένου, ποὺ νὰ θεωρεῖται ὡς ἐπέκταση τοῦ καπιταλιστικοῦ συστήματος ἢ ὡς διαδικασία νέας παγκοσμίου κοινωνικῆς καὶ πολιτιστικῆς πραγματικότητος.

Συμπεράσματα

Κύρια ἐπιχειρήματα ὑπὲρ τῆς προσπάθειας γιὰ τὴν καθιέρωση τῆς νέας ἐποχῆς καταγράφονται ὡς ἑξῆς:

α. Ἡ παγκόσμια οἰκονομία εἶναι ἀλληλοεξαρτώμενη. Ὡς ἐκ τούτου εἶναι ἀναγκαία ἡ δημιουργία μία νέας διεθνοῦς πολιτικῆς, γιὰ τὴν ἀπὸ κοινοῦ ἀντιμετώπιση τῶν ἐμφανιζομένων προβλημάτων κυρίως στὸν τομέα τῆς οἰκονομίας,

β. Οἱ ἠλεκτρονικὲς ἐπικοινωνίες ἀλλάζουν καὶ ἔχουν ἀνατρέψει τῶν τρόπο ἐπικοινωνίας καὶ συναλλαγῶν τῶν ἀνθρώπων. Ἡ παγκοσμιοποίηση ἐξυπηρετεῖ τὴ νέα αὐτὴ πραγματικότητα.

γ. Ἤδη βιώνουμε μία νέα κουλτούρα ἀμερικανικοῦ τύπου, ποὺ ἔχει κατακλύσει τὸν κόσμο: τὴ νέα «ψυχαγωγικὴ βιομηχανία». Ἡ παγκοσμιοποίηση τροφοδοτεῖ τὴν τάση αὐτή.

δ. Μὲ τὴν παγκοσμιοποίηση καταργεῖται ἡ ἔννοια τοῦ γεωγραφικοῦ χώρου, ἀλλὰ καὶ τοῦ χρόνου μὲ τὴν ταχύτητα τῶν ἐπικοινωνιῶν.

Σύμφωνα μὲ τὰ ἀνωτέρω δεδομένα ἡ κρατικὴ διακυβέρνηση ἐξελίσσεται σὲ παγκόσμια διακυβέρνηση μὲ στόχο τὴν ἐπίλυση κοινῶν προβλημάτων.

Ἀλλὰ καὶ τὰ ἐπιχειρήματα τῶν ἐναντιουμένων στὴ νέα αὐτὴ δημιουργοομένη κατάσταση δὲν εἶναι ἀμελητέα καὶ χρῄζουν ἰδιαιτέρας προσοχῆς.

α. Δὲν σημειώνεται ἔντονη μεταφορὰ κεφαλαίων ἀπὸ ἀναπτυγμένες σὲ ὑποανάπτυκτες χῶρες. Οἱ μεγάλες ἐπενδύσεις συγκεντρώνονται στὶς ἰσχυρὲς χῶρες.

β. Ναὶ μὲν γίνεται λόγος γιὰ παγκοσμιοποίηση, ἀλλὰ αὐτὴ ὑλοποιεῖται σὲ κατ᾿ ἐξοχὴν ἀνεπτυγμένες χῶρες. Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι στὸν κόσμο δὲν ἔχουν κάνει οὔτε ἕνα τηλεφώνημα στὴ ζωή τους.

γ. Ἡ παγκοσμιοποίηση θεωρεῖται ὡς προχωρημένο στάδιο τοῦ δυτικοῦ ἰμπεριαλισμοῦ προκειμένου νὰ ἐπιτευχθεῖ ὁ θρίαμβος τῆς δυτικῆς, ἤτοι ἀμερικανικῆς, κοσμοθεωρίας, σὲ βάρος ἄλλων κρατῶν.

δ. Δὲν εἶναι λίγοι οἱ ἰσχυριζόμενοι ὅτι μέσῳ τῆς παγκοσμιοποιήσεως ἐπιτυγχάνεται ἡ ἀποτελεσματικὴ ἐκμετάλλευση τῶν πτωχότερων.

ε. Δὲν δυνάμεθα, τέλος νὰ ἀποκρούσουμε τὸν ἰσχυρισμὸ ὅτι μέσῳ τοῦ παγκοσμίου ἱστοῦ διευκολύνεται ἡ διάδοση τῶν ναρκωτικῶν, πορνογραφικοῦ ὑλικοῦ, ἀκόμα καὶ τῆς τρομοκρατίας, μεγάλων πληγῶν τῆς ἐποχῆς μας.

Ἐνδεχομένως δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ ἀναστείλουμε τὸ κύμα τῆς παγκοσμιοποιήσεως, διότι ἀποτελεῖ ἐργαλεῖο πιέσεων καὶ νέα σύγχρονη μορφὴ ἀποικιοκρατίας μέσῳ οἰκονομικῆς ἐπιβολῆς. Τουλάχιστον ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι δὲν πρέπει νὰ φοβούμεθα τὶς ἐπιπτώσεις της, τὶς ἀναταράξεις της καὶ τὶς συχνὲς διαταραχές, ποὺ προκαλεῖ σὲ ὅλους μας. Διαποτισμένοι ἀπὸ τὴν ἐλευθερία τῆς βουλήσεως καὶ μὲ σημαία μας τὴν πίστη καὶ τὴν ἐλπίδα δυνάμεθα νὰ ἀντισταθοῦμε καὶ νὰ διαφυλάξουμε τὸν πολιτισμὸ καὶ τὴν ἱστορία μας. Ἡ πίστη μας στὸν ἄνθρωπο καὶ στὴν ἀνάγκη γιὰ ἀλληλεγγύη μεταξύ μας θὰ στηρίξει τὸ μέλλον τῆς ἀνθρωπότητος.